زنگ خطر گازگرفتی در فصل سرما
کاهش دما در بسیاری از نقاط کشور و بارش برف و یخبندان سبب شده تا زنگ‌خطر گازگرفتگی یا همان مرگ خاموش درپی استفاده از لوازم غیراستاندارد گرمایشی و گازسوز یا بی‌احتیاطی و بهره‌برداری غیراصولی از این وسایل به صدا دربیاید. خطری که ممکن است هر شهروندی را تهدید کند، اما احتمالا بسیاری خود را در معرض آن نمی‌دانند. مسمومیت با گاز مونوکسید کربن هر ساله جان تعدادی را گرفته و شماری را با علائم حین و بعد از آن روبرو می‌کند. نشانه‌هایی مانند تهوع و سردرد که به صورت خفیف آغاز شده و در نهایت انسان را با علائمی مثل تپش قلب، عدم توان تکلم، بالا رفتن درجه حرارت بدن، آسیب مغزی مداوم، تشنج و در نهایت مرگ مواجه می‌کند. آمارهایی که پزشکی قانونی در اختیار ایسنا قرار داده نشان می‌دهد که در شش ماهه اول امسال، ۲۲۴ تن به دلیل مسمومیت با گاز سمی مونوکسید کربن جان خود را از دست دادند، آماری که در مقایسه با شش ماهه اول سال گذشته، ۲۲.۴ درصد افزایش داشته است. البته در مهر ماه امسال ۳۱ نفر بر اثر مسمومیت با گاز در کشور جان خود را از دست دادند این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل که تعداد تلفات ۴۰ نفر بود، ۲۲.۵ درصد کمتر شده است که شاید بتوان آن را مرتبط با دیرتر سرد شدن هوا نسبت به سال گذشته دانست. اما در هفت ماهه اول سال جاری ۲۵۵ نفر بر اثر مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در کشور جان باختند که از این تعداد ۱۸۹ نفر مرد و ۶۶ نفر زن بودند. این آمار در مقایسه با مدت مشابه آن در سال گذشته، ۱۴.۳ درصد بیشتر شده است. در این مدت استان‌های تهران با ۳۲، خراسان رضوی با ۳۰ و آذربایجان شرقی با ۲۷ فوتی بیشترین تلفات گازگرفتگی را داشته‌اند. پروانه اسدی، یکی از مربیان داوطلب آتش‌نشانی تهران است. او حدود ۱۴ سال است که در راستای افزایش سطح فرهنگ ایمنی و و آگاه‌سازی شهروندان از خطراتی که جانشان را تهدید می‌کند، با سازمان آتش‌نشانی تهران همکاری کرده است.اسدی در گفت‌وگو با ایسنا علت اصلی و مهم‌ترین دلیل مسمومیت با مونوکسید کربن را ناآگاهی و سهل انگاری بیان می‌کند و درباره علائم اولیه این مخاطره می‌گوید: گازگرفتگی معمولا در فضای بسته اتفاق می‌افتد و در محیط باز احتمال اتفاق افتادن آن بسیار کم است. بر همین اساس حتما باید روزنه‌های جریان پیدا کردن هوا را باز نگه داشت. این اتفاق بیشتر در فضاهای بسته‌ای مثل خانه‌ها، مغازه‌ها، کابین خودرو زمانی که شخص برای گرم کردن خود گاز پیک‌نیکی روشن می‌کند، فضای بسته پارکینگ‌ها، موتورخانه‌ها، راهروی ساختمان‌ها و... اتفاق می‌افتد.
چرا مرگ خاموش؟
وی ادامه می‌دهد: علائم اولیه گاز گرفتگی سردرد، سرگیجه، حالت تهوع و خواب‌آلودگی است. در این شرایط سیستم عصبی دچار اختلال می‌شود و باعث می‌شود که فرد پس از مدتی نتواند کاری انجام دهد. به همین دلیل به جانباختن در اثر مسمومیت با مونوکسید کربن مرگ خاموش گفته می‌شود. در این شرایط گوش می‌شنود و حتی در ابتدا چشم می‌بیند اما شخصی که دچار گازگرفتگی شده کاری را نمی‌تواند انجام دهد. این مربی داوطلب سازمان آتش‌نشانی تهران تاکید می‌کند: اولین اقدام در مواجهه با فردی که دچار گازگرفتگی شده خارج کردن او از آن فضاست. اگر شخص تنها باشد و بتواند و قدرت داشته باشد باید در و پنجره‌ها را باز کرده و خود را به بیرون از آن فضا برساند. همچنین باید به صورت همزمان با نیروهای امدادی مثل آتش‌نشانی و اورژانس تماس گیرد. همچنین باید در این شرایط دستگاه‌های گرمایشی را خاموش کرد تا از نشت بیشتر گاز مونوکسید کربن جلوگیری شود. اسدی با بیان اینکه برای پیشگیری از گازگرفتگی راه‌های زیادی وجود دارد می‌گوید: حتما باید راه تهویه هوا در محلی که از وسیله گرمایشی در آن استفاده می‌کنیم وجود داشته باشد. پس از آن نصب صحیح دستگاه‌های استاندارد اهمیت دارد که باید از دستگاه‌های دودکش دار استفاده کرد. استفاده از دستگاه‌هایی که شعله باز دارند هم خطرناک است. وی ادامه می‌دهد: لوله‌های بخاری حتما باید گالوانیز بوده و باید از گرم بودن آن مطلع شویم. رنگ شعله بخاری هم باید همواره آبی باشد. آبی بودن شعله به این معنی است که در فضا اکسیژن وجود دارد. اگر اکسیژن کمتر باشد ناقص سوزی صورت می‌گیرد و رنگ شعله به سمت نارنجی و زرد متمایل می‌شود.
اشتباه‌های قدیمی عامل مسمومیت با مونوکسید کربن
اسدی اصلی‌ترین دلیل مسمومیت با مونوکسید کربن را ناآگاهی یا سهل‌انگاری می‌داند و در این باره می‌گوید: زمانی که آگاهی‌رسانی، اطلاع‌رسانی و آموزش صورت می‌گیرد اما شخص برای بار دیگر دچار مسمومیت با مونوکسید کربن می‌شود قطعا سهل انگاری صورت گرفته است. البته غیر استاندارد بودن وسایل نیز جای خود را دارد اما سهل انگاری‌هایی را هم شاهد هستیم. هنوز هم برخی سر لوله‌های بخاری خود را داخل تشت آب می‌گذارند و این یکی از بدترین کارهایی است که می‌توان انجام داد. فرد بخشی از دوده را روی آب دیده و تصور می‌کند که گاز در آب حل شده است، در حالی که گاز در آب حل نمی‌شود. قطعا این به دلیل ناآگاهی یا به دلیل سهل‌انگاری است. وی می‌گوید: گاهی هم شهروندان متوجه تغییر جای لوله بخاری نمی‌شوند. کودک در خانه بازی می‌کند و برخورد توپش با لوله بخاری موجب جابه‌جا شدن آن می‌شود. همین موضوع کافی است تا اعضای این خانواده بدون اینکه متوجه شوند در معرض گازگرفتگی قرار گیرند.
آتش‌نشانان داوطلب بازوی آموزشی آتش‌نشانی
این مربی داوطلب سازمان آتش‌نشانی تهران درباره اقداماتی که این مربیان در راستای آگاه‌سازی شهروندان، در موضوعاتی مثل خطر گاز مونوکسید کربن و... انجام می‌دهند می‌گوید: سال‌هاست که برای پیشگیری از حوادثی که در سطح شهر اتفاق می‌افند، آتش‌نشانی اقدام به جذب مربیان داوطلب آتش‌نشانی می‌کند. این اقدامات کاملا به صورت داوطلبانه صورت می‌گیرد. ما به عنوان نیروی مربی داوطلب سازمان آتش‌نشانی تهران فعالیت می‌کنیم و آموزش‌ها را در سطح شهر انجام می‌دهیم. هر نهاد، ارگان یا سازمانی که درخواست ارایه این آموزش‌ها را داشته باشد ما به آن‌جا می‌رویم و سعی می‌کنیم با ارایه دانش خود به آنها از وقوع حوادث جلوگیری کنیم. یکی از این حوادث هم مسمومیت با مونوکسید کربن است. اسدی اظهار می‌کند: بسیار خوب است که شهروندان در این خصوص مطالبه داشته باشند. حتما در صورتی که از آتش‌نشانی درخواست کنند این آموزش‌ها به آنها ارایه می‌شود. البته ما خودمان هم سعی می‌کنیم که شناسایی کنیم و گاهی هم خودمان در این خصوص درخواست می‌دهیم که به سازمانی برویم و آن‌جا آموزش ارایه کنیم.
آمار یک ماهه مسمومیت با مونوکسید کربن در اورژانس تهران
یحیی صالح طبری، رییس مرکز اورژانس تهران نیز با تاکید بر اینکه فصل سرما، به خصوص در شهر تهران از روزهای جاری آغاز شده و در صورتی که به زنگ خطر گازگرفتگی توجه نشود، امکان روبه رو شدن با افزایش آمار وجود دارد اظهار می‌کند: از تاریخ چهارم آذرماه سال جاری تا ۱۱ آذرماه، ۴۷ مورد ماموریت مرتبط با مسمومیت با گاز CO به اورژانس اطلاع داده شد که ۱۳ مورد از مصدومان به مراکز درمانی منتقل شدند. این در حالی است که از ۲۷ آبان ماه تا چهارم آذرماه ۴۰ مورد مسمومیت با مونوکسید کربن، ۲۰ تا ۲۷ آبان ۴۵ مورد، ۱۳ آبان تا ۲۰ آبان ۴۳ مورد و از ۶ آبان تا ۱۳ آبان ۱۹ مورد مسمومیت با مونوکسید کربن به اورژانس اطلاع داده شده است. وی ادامه می‌دهد: البته این آمار در مدت مشابه نسبت به سال گذشته کاهش پیدا کرده است که می‌توان آن را مرتبط با شروع دیرتر فصل سرما نسبت به سال گذشته دانست. سال گذشته در مدت زمان مشابه از چهارم آذرماه تا ۱۱ آذرماه ۶۱ مورد مسمومیت با مونوکسید کربن به مرکز فوریت‌های ۱۱۵ اورژانس اطلاع داده شده بود که ۲۲ مورد از آن به مراکز درمانی منتقل شدند. از ۲۷ آبان تا چهارم آذرماه نیز ۱۰۷ مورد مسمومیت با مونوکسید کربن اتفاق افتاده بود که ۳۲ مورد از آن به مراکز درمانی منتقل شدند. رییس مرکز اورژانس تهران با بیان اینکه بهترین افرادی که می‌توانند منشأ بروز CO را تشخیص دهند آتش نشان‌ها هستند، می‌افزاید: مسمومیت با گاز مونوکسید یک مسمومیت آرام است. مواردی وجود داشته که افراد به دلیل کاهش هوشیاری ناشی از استنشاق گاز مونوکسید کربن، حین تماس با سامانه ۱۱۵ از حال رفتند و در این شرایط نمی‌توان به افراد کمک کرد. وی می‌گوید: اگر افراد کوچک‌ترین نشانه از وجود گاز مونوکسید کربن را مشاهده کردند باید به آن شک و مکان را ترک کنند. در صورتی که بد حال هستند باید حتما با اورژانس و آتش‌نشانی تماس گیرند و ضمن بازکردن در و پنجره‌ها برای جریان پیدا کردن هوا باید مصدومان را از محل دور کنند. این نکته قابل توجه است که اقدامات اولیه درمانی نباید در محلی که گاز مونوکسید در حال انتشار است انجام شود.
علائم گازگرفتگی میان چه افرادی واضح‌تر است؟
صالح طبری با بیان اینکه قدرت گاز مونوکسید کربن ۳۰۰ برابر اکسیژن است تاکید می‌کند: میان برخی افراد، مثل سالمندان، بیماران قلبی، افراد دارای بیماری‌های تنفسی، کودکان و زنان باردار نشانه‌های واضح‌تری از گازگرفتگی را می‌توان مشاهده کرد. رییس مرکز اورژانس تهران می‌گوید: برخی از توصیه‌ها بارها تکرار شده اما با توجه به اهمیت بیش اندازه آنها باید چندین باره تکرار شوند. به عنوان مثال بارها گفته شده که گاز مونوکسیدکربن فاقد رنگ، بو و مزه است به همین دلیل افراد سریع نمی‌توانند متوجه وجود این قاتل خاموش در منزل شوند، اما همچنان شاهد بی‌توجهی به آن هستیم. باید این موارد بیشتر مطرح شود تا آمار مسمومیت با گاز مونوکسید کربن به حداقل برسد. وی درباره علائم مسمومیت با CO ادامه می‌دهد: تهوع، استفراغ، سرگیجه، خواب آلودگی، بی‌حالی، کاهش سطح هوشیاری و استفراغ از جمله مهم‌ترین علائم مسمومیت با گاز CO است و متاسفانه در برخی موارد سطح هوشیاری به قدری کاهش می‌یابد که بیمار سریع به کما رفته یا دچار مرگ می‌شود. وی با بیان اینکه مسمومیت با بخاری اولین و شایع‌ترین علت گاز گرفتگی است، می‌گوید: در مسمومیت با CO با استفاده از پیکنیک‌های گازی در خودرو در سال گذشته با آمار بالایی رو به رو بودیم و همچنین مسمومیت با آبگرمکن نیز یکی دیگر از دلایل مرگ هموطنان در روزهای سرد سال است.
